Jugoslovenska vojska u otadžbini ili Ravnogorski pokret (čiji su pripadnici poznati kao četnici) je bila jugoslovenska (većinski srpska), rojalistička gerilska organizacija u Drugom svetskom ratu koju je 13. maja 1941. na Ravnoj gori osnovao pukovnik Dragoljub Mihailović, kao snagu odanu jugoslovenskoj kraljevskoj vladi u izbeglištvu. U Drugom svetskom ratu četnici su uključivali najviše Srba.

[uredi] Uopšteno

Nakon nekoliko početnih okršaja sa okupatorskim silama osovine, četnici su se podelili^{[traži se izvor od 01. 2010.]}, od kojih se jedan deo borio protiv Nemaca, dok se drugi skoncentrisao na borbu protiv komunističkih partizana, ponekad sarađujući sa Italijanima (koji su ponudili zaštitu od ustaških zločina), a ponekad čak i sa nemačkim snagama. Nakon Teheranske konferencije 1943, Saveznici, koji su podržavali četnike, su preusmerili svoju podršku rivalskim partizanima. 1944. kraljevska vlada je priznala partizane kao legitimnu jugoslovensku oružanu snagu i naredila četnicima da se pridruže novoosnovanoj Jugoslovenskoj Armiji. Neki četnici su to odbili i u aprilu i maju 1945, dok je pobednička Jugoslovenska Armija oslobađala zemlju, oni su se povukli prema Italiji, dok se manja grupa povukla u Austriju. Mnogi su zarobljeni od strane partizana ili su vraćeni u Jugoslaviju od strane britanskih snaga. Nekima je suđeno za izdaju i oni su oslobođeni, osuđeni na zatvorsku kaznu ili smrt. Mnogi su pogubljeni bez suđenja, posebno u prvim mesecima nakon kraja rata^{[traži se izvor od 09. 2009.]}. Zadnje četničke jedinice pod komandom Dragoljuba Mihailovića su zarobljene u istočnoj Bosni i Hercegovini. Njemu je suđeno, proglašen je krivim za izdaju i pogubljen je.

Nakon Drugog svetskog rata, izbegli četnici i drugi nacionalistički srpski emigranti su osnovali nacionalistička udruženja u zemljama kao što su Sjedinjene Države, Velika Britanija i Australija i nastavili su da podržavaju četničku ideologiju, koja je bila protivzakonita i progonjena u novoj socijalističkoj Jugoslaviji.^{[traži se izvor od 09. 2009.]}

Krajem 1980ih, četnici su nezvanično rehabilitovani^{[traži se izvor od 09. 2009.]} i progon njihove literature i ikonografije je prekinut. Neke (SRS i SPO) opozicione stranke su otvoreno podržavale ulogu četnika u Drugom svetskom ratu, tvrdeći da je zvanična istorija falsifikovana.

Političari kao što su Vuk Drašković i Vojislav Šešelj su organizovali paravojne jedinice i tražili da Srbi koriste silu da bi rešili nacionalističke tenzije u Jugoslaviji i da bi osigurali da teritorije koje su naseljavali Srbi u drugim jugoslovenskim republikama ostanu sa Srbijom. Tokom jugoslovenskih ratova koji su sledili, mnoge srpske paravojne jedinice su nazivale sebe četnicima, a Hrvati i Bošnjaci su često koristili tu reč da opišu bilo kakvu srpsku oružanu jedinicu, bilo regularnu ili paravojnu.

[uredi] Četnička ideologija

Četnici su bili rojalisti, a njihov pozdrav je bio "Za kralja i otadžbinu". Oni su bili za monarhiju, porodične vrednosti i privatnu svojinu i zato su bili ideološki suprotstavljeni komunistima, koji su bili za republiku i društvenu svojinu. Četnici su se borili za obnovu bivše Kraljevine Jugoslavije, a neki od njih da se osnuje Velika Srbija.

Mnogi četnicu su puštali brade tokom rata, što je tradicionalni pravoslavni način da se iskaže tuga. Na ovaj način su pokazivali svoju tugu zbog okupirane otadžbine koja je bila razrušena ratom. Rečeno je da će držati svoje brade dok se ne vrati kralj.

Neki etnički Hrvati ^[1], Slovenci ^{[2] [3]} i bosanski Muslimani ^[4][5] su se takođe pridružili četničkim snagama. Većina njih su bili demokratski orijentisani jugoslovenske patriote ili monarhisti, anti-komunisti i anti-fašisti. Ali, pošto četnički pokret nije imao jaku hijerarhiju, brojne četničke jedinice su imale nacionalističku ideologiju.^{[traži se izvor od 09. 2009.]}

[uredi] Drugi svetski rat

Nakon predaje kraljevske jugoslovenske vojske u Aprilskom ratu 1941, neki od preostalih jugoslovenskih vojnika su organizovali Kraljevsku jugoslovensku vojsku u otadžbini pod pukovnikom Dragoljubom Mihailovićem da se bore protiv nemačke okupacije. Činili su je skoro isključivo etnički Srbi. Mihailović je naredio svojim jedinicama da se naoružavaju i da čekaju njegova naređenja za konačni napad. On je izbegavao akcije za koje je cenio da su malog strateškog značaja. Glavni razlog za ovo je činjenica da je bio tipičan oficir iz Prvog svetskog rata.

Između 1941. i 1943, četnike su podržavali zapadni saveznici. Magazin Tajm je u članku iz 1942. uzdizao uspehe Mihailovićevih četnika i označio ih kao jedine borce za slobodu u nacističkoj okupiranoj Evropi. Međutim, i Titovi partizani su se borili protiv nacista za to vreme. Nemci su i Titovu i Mihailoviću glavu ucenili na 100.000 rajhsmaraka.

Tokom Drugog svetskog rata, četnici su se sukobljavali sa dva glavna neprijatelja: nemačkim okupatorom i ustašama, fašističkim režimom Nezavisne Države Hrvatske, sa jedne strane i ideološki suprotstavljenim komunističkim partizanima sa druge strane.

Nakon ustanka u leto 1941, gerilske aktivnosti četnika i partizana su se povećale, a snage nacističke Nemačke su se oštro svetile nad civilnim stanovništvom. Nemci su uveli kaznene mere protiv gerilskih aktivnosti: 100 bi bilo streljano Srba za svakog ubijenog pripadnika Vermahta i 50 za svakog ranjenog vojnika. Rivalski pokreti, Titovi partizani i Mihailovićevi četnici su na početku sarađivali, ali su se kasnije okrenuli jedni protiv drugih, pa je u Srbiji izbio građanski rat.

Četnički pokret je po duhu bio srpski patriotski, rojalistički i velikosrpski. Ipak, neki tradicionalni lideri poput Koste Pećanca već tokom leta 1941. priklonili su se otvorenoj saradnji sa nemačkim okupatorom.

Četnički pokret formiran pod uticajem i pod komandom Draže Mihailovića u Srbiji, koji je bio osnov za furmiranje JVUO, bio je antinemački po svojoj orijentaciji. Međutim, u pogledu dejstva protiv nemačke okupacione sile, Mihailović je bio rezervisan. Smatrao je da je ulaženje u otvoren sukob sa nemačkom okupacionom silom neodgovorno, jer bi bilo bezizgledno i da bi samo izazvalo krvave represalije. Prva determinanta Mihailovićeve strategije bila je da u otvoreni sukob sa okupatorom treba ući tek kad on bude pred kolapsom, usled poraza na ostalim frontovima ili savezničkog iskrcavanja na Balkan. Do tada je celokupna aktivnost morala biti ograničena na organizovanje i eventualne sitne diverzije koje ne bi izazvale okupatora na snažniju reakciju.

Paralelno sa Mihailovićem, Komunistička partija Jugoslavije organizovala je svoje vojne odrede pod nazivom partizani (kasnije NOVJ). Njihova strategija sastojala se u borbi protiv okupatora odmah i svuda, bez obzira na okolnosti.

Nemačka poternica za Dražom Mihailovićem iz leta 1943.

Aktivizam partizana, patriotizam naroda i slabost okupatora krajem leta i početkom jeseni 1941. navela je i neke Mihailovićeve snage na sukobe sa okupatorom. Na inicijativu komunističkog rukovodstva, dvojica lidera, Mihailović i Tito, sklopili su sporazum o saradnji 26. oktobra 1941.

Mihailović je početkom leta 1941. uspostavio i veze sa kvislinškim upravnim aparatom u Srbiji. Njegov stav prema komesarskoj upravi Milana Aćimovića i kasnije vladi Milana Nedića bio je dvojak: s jedne strane, u njima je video svoju rezervu koju treba pridobijanjem pristalica tajno organizovati za prelazak na njegovu stranu u ključnom trenutku. S druge strane, u njoj je video značajan izvor za snabdevanje dok traje okupacija. Otuda je sa jedne strane prema kvislinškoj upravi vodio propagandni rat, a sa druge strane podsticao svako lokalno i diskretno povezivanje.

Ključni element u formulisanju Mihailovićeve strategije bio je strah od brzog širenja partizanskog pokreta pod rukovodstvom KPJ. Mihailović je verovao da će sile osovine izgubiti rat, da će saveznici pobediti i da je prema tome okupacija privremena. Međutim, okupacija je dovela do jačanja rivalskog partizanskog pokreta pod rukovodstvom KPJ koji bi se na kraju rata mogao pojaviti kao pretendent na vlast. Iz ovoga je Mihailović zaključio da partizanski pokret treba uništiti što pre, a u svakom slučaju pre kraja rata. To je dovelo do makijavelističkog stava da se JVUO na kraju rata mora pojaviti kao dominantna pro-saveznička i patriotska organizacija, čak i po cenu diskretne saradnje sa okupatorom na uništenju partizana do tada.

Na ovim osnovama Mihailović je formulisao plan po kome bi njegove trupe održavale red u Srbiji bez prisustva nemačkih trupa, uz diskretnu nemačku materijalnu podršku. Time bi Nemcima bio garantovan red i mir dok traje okupacija, a JVUO bi obezbedio premoćan položaj na kraju rata. Da bi obezbedio povoljnu pregovaračku poziciju, Mihailović je naredio opšti napad na partizane početkom novembra 1941. Na sastanku Mihailovića sa nemačkim predstavnicima u selu Divci 11. novembra 1941, Mihailoviću je saopšten stav nemačke okupacione uprave po kojem su on i njegove snage stavljene van zakona i da nemačka uprava nije zainteresovana za pregovore.

Nemačka okupaciona uprava bila je obaveštena o kontaktima između Mihailovićevih predstavnika i kvislinške uprave u Beogradu tokom leta 1941. i pokazala spremnost da prihvati legalizaciju Mihailovićevih odreda i integraciju u okupacioni sistem kao što je prihvaćena legalizacija Pećančevih odreda. Međutim, nakon obaveštenja o sporazumu Tito-Mihailović i vesti o učestvovanju Mihailovićevih odreda u napadima na nemačke garnizone, nemačka uprava donela je odluku da likvidira oba pokreta i da zavede mir drastičnim represivnim merama. Nemci su povremeno organizovali racije protiv Mihailovićevih pristalica.

Pod nemačkim pritiskom, Mihailovićevi odredi su se veoma smanjili i prešli u ilegalu, osim onih koji su se legalizovali kao pripadnici Nedićevih snaga. Sam Mihailović je nakon nekoliko meseci skrivanja, juna 1942. prešao u Crnu Goru, u italijansku okupacionu zonu.

Mihailovićeve pristalice i istomišljenici na teritorijama okupiranim od Italije od samog početka uspostavili su otvorenu i javnu saradnju sa italijanskim okupacionim vlastima. Na teritoriji NDH vojvoda Ilija Trifunović Birčanin, Dobrosav Jevđević, pop Momčilo Đujić, major Boško Todorović, Petar Baćović i drugi počev od avgusta 1941. uz pomoć Italijana pokušavali su da se nametnu kao vođe srpskim ustanicima.

Italija je imala teritorijalne pretenzije prema Kraljevini Jugoslaviji, pa je stoga podržavala i organizaciono pomagala antijugoslovenski ustaški pokret. Nemačka i Italija su u aprilu 1941. uspostavili Nezavisnu Državu Hrvatsku kao savezničku državu i u njoj ustoličili ustašku vlast. Međutim, iako su prema spoljnim neprijateljima NDH i Italija ostale saveznice sve do pada fašizma u Italiji, Italija je gajila teritorijalne pretenzije prema NDH. Otuda su italijani ustanak Srba u NDH izazvan ustaškim zločinima videli kao priliku i povod da ojačaju svoje vojno psisustvo i oslabe uticaj i prisustvo administracije NDH na tim područjima, što bi u pogodnom trenutku moglo rezultirati aneksijom. Odgovaralo im je prisustvo lojalnih ustanika koji su istovremeno voljni da spreče delatnost ustaničkih formacija neprijateljskih prema Italijanima, odnosno partizana. Na toj osnovi razvili su otvorenu saradnju sa navedenim istaknutim srpskim ličnostima. Snabdevali su njihove snage oružjem, opremom i novcem, omogućavale im smeštaj u garnizonima i organizovali zajedničke akcije protiv partizana.

U Crnoj Gori su Mihailovićeve pristalice Đukanović, Đurišić i drugi početkom 1942. poveli borbu protiv partizana i odmah uspostavili široku saradnju sa Italijanima.

U nemačkoj okupacionoj zoni u Bosni Mihailovićeve pristalice (Tešanović, Drenović, Radić, Todić, Kerović i drugi) tokom maja i juna 1942. legalizovali su svoje odrede pismenim sporazumima sa vlastima NDH, i time, posredno, sa nemačkom upravom.

S druge strane Birčanin, Jevđević, Đujić, Đurišić i ostali isticali su svoju vernost kralju Petru II, izbegličkoj vladi i Mihailoviću kao njenom predstavniku u zemlji. Sa svoje strane, Mihailović je ove snage smatrao delom JVUO i bez rezervi prihvatio njihov kvislinški položaj prema Italijanima, smatrajući da se tako Italijani koriste za srpske nacionalne ciljeve.

Nakon kapitulacije fašističke Italije 1943, nemačke trupe su okupirale italijansku okupacionu zonu, a ove formacije JVUO su vrlo brzo uspostavile sa Nemcima iste vidove saradnje kakve su imale sa Italijanima.

Tokom avgusta 1943. Nemci su zbog povlačenja Italije iz rata kompletno reorganizovali svoje snage i svoju politiku na Balkanu. 24. avgusta 1943. od strane nemačkog Ministarstva spoljnih poslova imenovan je Herman Nojbaher na mesto opunomoćenika za Balkan.

U međuvremenu JVUO je reorganizovao i ojačao svoje snage na teritoriji Srbije. Nojbaher je pokazao razumevanje za Mihailovićevu koncepciju diskretne saradnje, pa su počev od 19. novembra 1943. kad je Lukačević u ime Mileševskog korpusa JVUO potpisao sporazum o saradnji i primirju sa nemačkim predstavnicima, i ostali važniji komandanti JVUO tokom nekoliko sledećih nedelja potpisali slične sporazume. Na taj način su odsudnu bitku za Balkan praktično sve formacije JVUO dočekale u položaju bilo saradnika, bilo integralnog dela okupatorskih snaga.

Saveznici su na raznim nivoima i iz raznih izvora (presretanje radio-saobraćaja, okupatorska štampa, brojne savezničke vojne misije pri JVUO i NOVJ) bili detaljno obavešteni o saradnji JVUO sa okupatorom. To je dovelo do zategnutosti između saveznika i Mihailovićeve komande i do odluke o potpunom prekidu odnosa u decembru 1943.

Zapadni saveznici su u početku podržavali četnike jer su oni bili bolji izbor po njih od potencijalno pro-sovjetskih komunističkih partizana. Saveznici su planirali invaziju na Balkansko poluostrvo i zato su jugoslovenski pokreti otpora bili strateški važni, pa je postojala potreba da se donese odluka koju od dve strane podržati. Brojne misije su slane na Balkan da utvrde činjenice na terenu. U međuvremenu su Saveznici prekinuli planiranje invazije na Balkansko poluostrvo i konačno prekinuli svoju podršku četnicima, zbog njihove saradnje sa silama Osovine, a umesto toga su podržali partizane. Na Teheranskoj konferenciji 1943. i Jaltskoj konferenciji 1945. Staljin i Vinston Čerčil su odlučili da zajednički podele svoj uticaj u Jugoslaviji.

16. juna 1944. na ostrvu Visu je potpisan sporazum Tito-Šubašić između partizana i kraljevske vlade. Partizani su bili priznati od strane kraljevske vlade za regularnu jugoslovensku armiju. Dokument je pozivao sve Slovence, Hrvate i Srbe da se pridruže partizanima, što su Mihailović i mnogi četnici odbili. 29. avgusta kralj Petar II Karađorđević je smenio generala Mihailovića sa mesta načelnika štaba Jugoslovenske vojske u otadžbini i 12. septembra imenovao Tita na njegovo mesto.

Do kraja rata, četnici su još uvek bili važni zbog svoje brojnosti. Neki su se povukli sa nemačkim snagama na sever da bi se predali britansko-američkim snagama; Mihailović i nekolicina njegovih sledbenika (uključujući i oca Radovana Karadžića) su pokušali da se probiju do Ravne gore, ali su ih zarobili Titovi partizani. Marta 1946, Mihailović je doveden u Beograd, gde mu je suđeno i pogubljen je u julu po osnovu optužbe za izdaju.

[uredi] Kolaboracija i ratni zločini

Neutralna tačka gledišta ovog članka je osporena. Molimo Vas da pogledate stranicu za razgovor ovog članka.

Za više informacija videti Saradnja četnika sa osovinskim snagama u Drugom svetskom ratu i Zločini četnika u Drugom svetskom ratu

Grupa četnika Koste Pećanca^{[traži se izvor od 04. 2010.]} pozira sa nemačkim vojnicima

Nekoliko četničkih vođa jeste sarađivalo sa Italijanima i Nemcima. U okupiranoj Srbiji, nacisti su postavili za vođu Milana Aćimovića, a kasnije bivšeg ministra vojnog, generala Milana Nedića, koji je vladao do 1944. Mala grupa četnika je imala ogroman uticaj na ovu vladu i sarađivala sa nemačkom okupacionom upravom od početka, a kasnije su usmerili sve svoje napore na uništenje komunista i Hrvata, u koje su uvrštavali Hrvate i muslimane (koji su smatrani Hrvatima u NDH).

Četnici su delovali polu-nezavisno. Jedna grupa je ostala pod predratnim vođom Kostom Pećancem i sarađivala je sa Nemcima protiv partizana. Pećanac je, zbog saradnje sa Nemcima, osuđen na smrt i streljan od strane Jugoslovenske vojske u otadžbini. U NDH, četnici pod komandom vojvode i sveštenika Momčila Đujića su se sami organizovali kao odgovor na ustaške napade na srpska sela.

Većina četnika se svrstala uz Dragoljuba Mihailovića, 48-godišnjeg armijskog oficira kojeg je Nedić osudio na vojnom sudu i za koga se znalo da ima bliske veze sa Britancima. Na početku rata Mihailović je pružio otpor italijanskim i nemačkim snagama. Do 22. jula 1941. jugoslovenska vlada u izgnanstvu je objavila da je neprekidan otpor nemoguć. Kasnije tokom rata, kako su partizanske snage jačale, četnici su pokušali da izbegnu višestruke linije fronta izbegavanjem sukoba sa Nemcima, a umesto toga su usmerili svoje napore prema uništavanju komunista (i civila za koje su verovali da pomažu ili skrivaju partizane). Četnici su videli svoju ideološku borbu protiv partizana važnijom od borbe protiv Nemaca. Na svom vrhuncu Mihailovićevi četnici su tvrdili da imaju 300.000 boraca.

Takođe, relevantne grupe četnika su se u pojedinim fazama rata borile protiv Nemaca, kao što je bitka u Kraljevu 28. oktobra 1941, u kojoj je poginulo oko 250 četnika i još hiljade civila^{[traži se izvor od 09. 2009.]}.

[uredi] Statistike

Ovaj članak ili poglavlje ne citira izvore, tako da postoji verovatnoća da su neke informacije iznete u ovom članku netačne. Možete pomoći Vikipediji unoseći odgovarajuće reference.

Statistika smrtnosti pripadnika i pristalica Jugoslovenske vojske u otadžbini za vreme Drugog svetskog rata dolazi odmah posle smrtnosti pripadnika i pristalica NOVJ, odnosno Jugoslovenske Armije. Za vreme čitave okupacije blizu 250.000 boraca je učestvovalo u borbama na strani Vojno-četničkih odreda, a kasnije i Jugoslovenske vojske u Otadžbini. Vojno-četnički odredi su u prvoj ustaničkoj godini raspolagali sa 50.000 naoružanih vojnika u čitavoj zemlji. Godinu dana kasnije, taj broj se i povećavao i smanjivao, pa je teško utvrditi tačno brojno stanje. U taj broj su ulazili i nekadašnji ustanici iz 1941. godine koji su izbegli zarobljavanje ili uništenje. U vremenu raspleta građanskog i nacionalnog rata, pojačanim mobilizacijskim pozivima snage JVuO su sredinom 1944. brojale oko 80.000 vojnika, a u vremenu Mihailovićeve opšte mobilizacije u septembru 1944. broj vojnika je narastao na približno 150.000 u čitavoj zemlji, ali su mnogi bili samo uvršteni u mobilizacijske spiskove bez obzira da li posedovali oružje ili ne. Po slomu vojnih snaga u Srbiji, snage JVuO su posle povlačenja za Bosnu brojale prema jednom Mihailovićevom podatku 50.000 vojnika, od toga 20.000 iz Srbije. U vreme epidemije tifusa-pegavca, te stalnih progona snaga JA, brojnost je drastično spala. Velike gubitke su snage JVuO pretrpele u vreme borbi oko Lijevče polja aprila 1945, a samo su za vreme borbi na Zelengori i dolini Sutjeske u maju 1945. gubici JVuO iznosili 10.150 vojnika, što su bili nenadoknadivi gubici. Veliki broj boraca je zarobljen u pokušaju da se preko Slovenije domogne Italije, jedan broj je zarobljen i prilikom akcija snaga KNOJ-a, OZNE, i narodne milicije, dok je jedan veći broj poslušao septembarski poziv Petra i priključio se snagama JA od kojih je dobar deo stradao u završnim borbama sa Nemcima na Sremskom frontu, u Bosni, u Hrvatskoj itd. Tako konačna statistika gubitaka snaga Vojno-četničkih odreda i kasnije JVuO za vreme čitave okupacije u Jugoslaviji iznosi:

[uredi] Posleratno doba

Tokom završnih godina Drugog svetskog rata, mnogi četnici su dezertirali 1944. i početkom 1945. kada je garantovana opšta amnestija za rojalističke snage. Mnogi četnici su iskoristili ponudu; ovaj tretman se odnosio i na domobrane, ali nije proširen i na ustaše.

[uredi] Sadašnjost

Orden za zasluge kojim je američki predsednik Hari Truman odlikovao Dragoljuba Mihailovića

Četnički pokret je u velikoj meri rehabilitovan u Srbiji tokom poslednjih godina, uprkos umešanosti nekih četnika u ratne zločine. Njih posebno slave srpski nacionalisti, ali ih sve političke stranke gledaju u vrlo drugačijem svetlu od onoga koji je bio u Titovom vremenu. Ovo je najviše zahvaljujući srpskom pro-monarhističkom političaru i bivšem ministru inostranih poslova Vuku Draškoviću, predsedniku Srpskog pokreta obnove.

Mnogi Srbi takođe podržavaju četnike zbog jugoslovenskih ratova i neuspeha komunističke ideje. Sa druge strane, ostali Srbi, Hrvati i Bošnjaci i dalje gledaju na četnike kao neku vrstu fašističkog pokreta, ne boljih od ustaša ili Handžar divizije koje su bile snage NDH.

Na predlog Srpskog pokreta obnove Narodna skupština Srbije je 2004 usvojila zakon koji je izjednačio prava bivših četnika sa pravima partizana, uključujući pravo na ratne penzije. Prava su zasnovana na tezi da su oba bila anti-fašistička pokreta koja su se borila protiv okupatora i ova formulacija je ušla u zakon. Za je glasalo 176, protiv 24 i 4 uzdržana. Socijalistička partija Srbije i Socijaldemokratska partija su bile protiv ove odluke.

Ovo je izazvalo različite reakcije u srpskoj javnosti. Mnogi su odluku ocenili ispravnom i dugo očekivanom, uključujući princa Aleksandra Karađorđevića (sina poslednjeg jugoslovenskog kralja), kao i većina političkih partija. Među onima koji su protestovali protiv ove odluke su bili Savez udruženja boraca narodnooslobodilačkog rata (SUBNOR), srpski Helsinški komitet za ljudska prava i Hrvatski anti-fašistički pokret

[uredi] Zanimljivosti

Strip "Black Cat No 1"

• U SAD 1943. snimljen je film koji govori o Mihailovićevim Četnicima i njihovoj borbi za slobodu "Chetniks"
• U SAD 1943. izdane su poštanske marke s likom Dragoljuba Mihailovića, u seriji poštanskih maraka o okupiranim zemljama.
• Takođe u SAD za vrijeme Drugog svetskog rata su vodeći izdavači stripova izdavali priče o četnicima:
  • DC Comics: Master Comics, no. 36 (Feb. 1943): "Liberty for the Chetniks" (Captain Marvel Jr.)
  • Timely (kasnije Marvel): Kid Komics #3 (septembar 1943)
  • Black Cat No 1 (neobjavljen) 7. septembar 1945.

[uredi] Napomene

[uredi] Izvori

• Istorijski arhiva grada Beograda (dokumenta specijalne policije i Gestapoa)
• Istorijski arhiv grada Niša (dokumenta 1. Bugarskog okupacionog korpusa o borbama u Srbiji 1942-1943)
• Istorijski arhiv grada Kraljeva (četnička dokumenta)

[uredi] Literatura

• Srbi u ratnom dnevniku Vermahta 1941-1945, Beograd, 2002.
• Ivan Avakumović, Mihailović prema nemačkim dokumentima, Beograd, 2002.
• Kosta Nikolić, Ratni plakat u Srbiji 1941-1944, Nova Pazova, 2002.
• Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkoj borbi, Tom 1, knjige 1-3 (dokumenta o borbama u Srbiji 1941-1943), Tom 12 (dokumenta Nemačkog Rajha), knjige 1-4, Beograd, 1948-1956, 1980-1984.
• Predrag Pejić, Srbi u Mathauzenu, Beograd, 1998.
• Radoje Žipčić, Poclednji Kpaljev Vojnik u Otadžbini Bladimir Blado Žipčić, Beograd, 2004.
• Životije Đorđević, Istinom za Srbiju, Jagodina, 2004.
• Miloslav Samardžić, General Draža Mihailović i opšta istorija četničkog pokreta, knj.1-3, Kragujevac, 1997-2007.
• Kosta Nikolić, Istorija Ravnogorskog pokreta, knj.1-3, Beograd, 1999.
• dr Jovan Zlatić, Stradalaštvo srpskog naroda u Niškom ratnom okrugu 1941-1944, knj.1-5, Niš, 1995-1998.
• dr Veselin Đuretić, Saveznici i jugoslovenska ratna drama, knj.1-2, Beograd, 1987.
• Stanoje Filipović, Šabački logori, Beograd, 1978.
• Ivan Koljanin, Nemački logor na logor na Starom Sajmištu, Beograd, 1990.
• Miroslav Milovanović, Logor na Crvenom krstu i streljanja na Bubnju, Niš, 1983.
• Nikola P. Ilić i Živadin Rakić, Četnici u Leskovačkom kraju 1941-1944, Leskovac, 1991.
• Aleksandar Marković-Tularski, Ravnogorski pokret i građanski rat u Jablanici 1941-1944, Beograd, 1998.
• Majkl Liz, Silovanje Srbije, Beograd, 1991.
• dr Venceslav Glišić, Teror i zločin okupatora u Srbiji 1941-1944, Beograd, 1979.
• dr Jovan Marjanović, Draža Mihailović između Britanaca i Nemaca, knjiga 1, Beograd-Zagreb, 1979.

[uredi] Spoljašnje veze

• Zbornik dokumenata Vojnoistorijskog instituta, tom 14, knjiga 1 - DOKUMENTI JEDINICA, KOMANDI I USTANOVA ČETNIČKOG POKRETA DRAŽE MIHAILOVIĆA 1941/1942
• Zbornik dokumenata Vojnoistorijskog instituta, tom 14, knjiga 2 - DOKUMENTI JEDINICA, KOMANDI I USTANOVA ČETNIČKOG POKRETA DRAŽE MIHAILOVIĆA 1. januar - 8. septembar 1943
• Zbornik dokumenata Vojnoistorijskog instituta, tom 14, knjiga 3 - DOKUMENTI JEDINICA, KOMANDI I USTANOVA ČETNIČKOG POKRETA DRAŽE MIHAILOVIĆA 9. septembar 1943 - juli 1944
• Zbornik dokumenata Vojnoistorijskog instituta, tom 14, knjiga 4 - DOKUMENTI JEDINICA, KOMANDI I USTANOVA ČETNIČKOG POKRETA DRAŽE MIHAILOVIĆA 1. avgust 1944 - kraj rata
• [1] Veterani JVuO na vojnoj paradi u Sidneju, 25. aprila 2008. Prilog australijske televizije na sajtu Jutjub
• [2] Veterani JVuO na vojnoj paradi u Australiji u Sidneju, 2008. video na sajtu Jutjub
• „Ravnogorska spomenica“, Republička asocijacija za negovanje tekovina Ravnogorskog pokreta
• AP: Airmen revisit World War II sanctuary (2004)
• History of Chetniks, both in English and Serbian
• Chetnik movement during World War II

• Web Archive - The Trial of Dragoljub-Draza Mihailovic – 1946
• U.S. Congressional record on Chetniks and Draza Mihailovic, 1987
• 100 Anniversary of Chetnic Movement
• Guerrilla Warfare in the Balkans, 1941-1945: Gen. Draza Mihailovic and the Prinz Eugen SS Division
• Additional Information about Chetniks
• Chetniks 1943 - movie