ANTIFASISTICKA“ IDEOLOGIJA CETNICKOG POKRETA:
- srpski patriotizam rojalizam. Pokret se zasnivao na tradiciji borbe
srpskog naroda za slobodu. Po ovom osnovu pokret je bio antinemački
orijentisan.
- velikosrpski ekspanzionizam. Pristalice su smatrale da je neophodno
obrazovanje velike Srbije kao osnova Jugoslavije, te da su
Hrvate treba kazniti zbog izdaje i ustaških zločina, a muslimane kao nepouzdan element ukloniti.
- patrijarhalno narodnjaštvo koje se pred komunističkom ekspanzijom razvilo u antikomunizam.
Međutim, kako se u međuvremenu u zemlji proširio partizanski pokret
vođen od strane Komunističke partije Jugoslavije, pristalice
ravnogorske ideologije prepoznale su u njemu glavnu opasnost za svoje
ideje, vrednosti i za svoj društveni projekt. Ovo neprijateljstvo vrlo
brzo naraslo je do ekstremnog intenziteta i postalo dominanti činilac
četničkih aktivnosti. Na taj način je, po osnovu borbe protiv
zajedničkog neprijatelja, stvoren prostor za razne oblike saradnje
između četnika i raznih osovinskih i kvislinških formacija.
BESKOMPROMISNI BORAC PROTIV OKUPATORA:
Mihailović je smatrao da su oružane akcije protiv okupatora bez izgleda
na uspeh, da mogu izazvati represalije i da su stoga štetne, te ih
treba izbegavati. Prema njegovoj doktrini, u otvoren sukob sa
okupatorom trebalo je stupiti u tvenutku njegovog povlačenja usled
savezničkog iskrcavanja na Balkanu ili usled poraza na drugim
frontovima.
Međutim, naglo širenje partizanskog pokreta koji je zastupao shvatanje
da okupatora treba napadati uvek, svuda i po svaku cenu, kao i uspesi
ustanika i slabost okupacionih snaga, naveli su neke Mihailovićeve
komandante da se spontano priključe akcijama protiv okupatora. Na
inicijativu partizanskog rukovodstva, Tito i Mihailović sklopili su u
Brajićima 26.10.1941. sporazum o zajedničkoj borbi protiv okupatora.
Mihailović je shvatio da je ovakav razvoj situacije opasan po njega, pa
je preduzeo korake da uspostavi vezu i sa Nemcima. Ta njegova aktivnost
odvijala se preko pukovnika Branislava Pantića, njegovog predstavnika i
obaveštajca u Beogradu.
SKORO BESKOMPROMISNI BORAC PROTIV OKUPATORA:
Mihailović je pokrenuo ofanzivu na partizane u zapadnoj Srbiji i
zatražio kontakt sa nemačkom upravom radi prekidanja neprijateljstva.
Međutim, Nemci su na sastanku u Divcima 11.11.1941. odbili ovu ponudu
primirja i saradnje kao neiskrenu.
U ofanzivnom nastupanju, Nemci su potisnuli partizanske formacije iz
Srbije, dok su četnički odredi jednim delo raspustuili regrute kućama i
ostali u ilegali samo na kadrovskom sastavu, a drugim delom se
legalizovali kao pripadnici zvaničnih formacija Milana Nedića. Za
Mihailovićem je raspisana poternica i on se nekoliko meseci krio u
dubokoj ilegali.
U junu 1942. Mihailović je prešao u italijansku okupacionu zonu, na teritoriju koju su držali crnogorski četnici...
JOS MALO PA BORAC PROTIV OKUPATORA
Aktivnosti četničkih odreda u Srbiji svedene su na najmanju meru da se
ne bi izazivao okupator, i uglavnom su ograničene na organizacionu i
obaveštajnu delatnost i sitnije diverzije. Uprkos tome, nemački
okupator je veoma ozbiljno shvatao četničku pretnju i povremeno
organizovao policijske akcije protiv preostalih Mihailovićevih odreda,
koji su se trudili da izbegnu dodir sa neprijateljem. Težište
aktivnosti obeju strana premeneto je na teritoriju NDH.
NIKAD S OKUPATORIMA
Bosanski cetnicki odredi s početka nisu bili u neposrednoj vezi sa
Mihailovićem, ali su ga priznavali za komandanta. Tokom druge polovine
Mihailović uspostavlja neposredniju kontrolu nad bosanskim četnicima
preko svog "delegata Vrhovne komande za zapadnu Bosnu", kapetana Bore
Mitranovića i žandarmerijskog majora Slavoljuba Vranješevića.
Ovi odredi sklopili su ugovore o saradnji sa vojnim vlastima NDH tokom aprila, maja i juna 1942.
Prvi je sporazum sa NDH potpisao Uroš Drenović u ime svog odreda 27. aprila 1942.
Zatim su slične sporazume potpisali Lazo Tešanović, Rade Radić, Savo
Božić, Cvijetin Todić, Radivoje Kerović i drugi. Radi koordinacije, ove
jedinice obrazovale su Glavni štab bosanskih četničkih odreda na čelu
sa Radom Radićem kao zajedničku komandu.
PA DOBRO, SAMO MALO SA SVABAMA I USTASAMA I ONDA NECEMO VISE:
U prvoj polovini 1942. nemačka okupaciona komanda proglasila je oblast
južno od Save za ratnu zonu i time preuzela neposrednu operativnu i
vojno-administrativnu komandu nad svim trupama. Sporazumi između
četnika i NDH bili su sugerisani i odobreni od strane nemačke komande,
tako da su ti sporazumi predstavljali faktičku integraciju četnika u
operativnu i okupacionu upravu. Nemačka operativna komanda uspostavila
je puno operativno jedinstvo, tako da su u zajedničkim operacijama
protiv partizana rame uz rame učestvovale Nemačke snage, snage NDH i
četnički odredi. Primer ovakvih zajedničkih operacija su operacije na
planini Manjači septembra 1942. u kojima su učestvovale 3. bataljon
721. nemačkog pešadijskog puka, 2. čete 1. domobranskog regrutne bojne,
1. i 2. bojna Petrinjskog zdruga, vod haubica i 8 tenkova zajedno sa
četnicima Manjače protiv partizanske grupacije sastavljene od 1.
krajiške, 2. proleterske i delova 2. krajiške, 3. sandžačke i 4.
crnogorske brigade.
Početkom 1943. ovi ugovori su obnovljeni.
U svim italijanskim i nemačkim operacijama do kraja rata četnici i
snage NDH nastupale su u operativnom jedinstvu i pod operativnom
komandom okupatora.
Ipak, zabeležen je znatan broj incidenata u odnosima četnika i NDH, kao
i u četničko-nemačkim odnostima, ali ih je zajednička ratna sudbina do
kraja održala u kakvom-takvom jedinastvu.
[uredio Mister No - 29. rujna 2007. u 17:46]